Waterman - het zonneteken van 20 januari tot 18 februari

De lichtzwakke sterren van de Waterman staan verspreid over een groot gebied. In die vele wazige sterren één samenhangend beeld te zien, vraagt nogal wat inspanning. De twee lichtzwakke sterren die de schouders markeren en de lichtzwakke ster in het onderbeen staan te ver uit elkaar om een concrete gestalte te kunnen vormen. Links van de man bevindt zich wel iets dat aan een heldere hemel goed herkenbaar is: veel zwakke sterretjes lijken samen een slingerende stroom te vormen. Aan wat de Waterman doet, het begieten van de aarde, herken je hem gemakkelijker dan aan zijn eigen lichaam.

De Waterman behoort tot de beelden die je vindt door eerst de omgeving te verkennen. Linksboven hem is een opvallende groep sterren: het Herfstvierkant. Vier sterren markeren een groot, leeg gebied. Drie sterren behoren tot het sterrenbeeld Pegasus, het gevleugeld paard, een tot Andromeda, de prinses die aan een rots is vastgeketend. Deze vier sterren heten ook het Grote Vierkant van Pegasus. De naam Herfstvierkant verwijst naar de tijd van het jaar waarin deze het oriënteringsbaken aan de avondhemel verschijnt. De opvallende ster laag in het zuiden heet Fomalhaut. Deze ster heeft vaak vanwege de nevels laag boven de horizon een oranje of zelfs roodachtige kleur. Deze ster bevindt zich onder de voeten van de Waterman. Hij behoort tot de Zuidelijke Vis.
 

Het Herfstvierkant, dat ten noorden van de Waterman aan de hemel staat, maakt een aanzienlijk hogere en langere hemelboog en is veel vaker zichtbaar. De heldere Fomalhaut maakt een nog kortere en zuidelijkere hemelboog dan de Waterman en laat zich nog minder uren zien.

Links van de Waterman bevinden zich de Vissen, rechts de geit-vis ofwel de Steenbok, die altijd met een visstaart wordt afgebeeld. Steenbok, Waterman, Zuidelijke Vis en Vissen zijn zg. waterige beelden, ze staan in het 'Natte Gebied'.

Soms licht een planeet of de maan eenzaam en alleen op in het Natte Gebied. Hij is het enige helder licht in dat grote gebied. Alle sterren zijn aanzienlijk zwakker.
 

De Waterman behoort tot de groep oudste sterrenbeelden. De Babylonische Watergodin Gula goot uit twee kruiken water op de aarde. Hierdoor ontstonden de Eufraat en de Tigris, rivieren die voor het leven en de culturele ontwikkeling zo belangrijk waren.

Wanneer UR.GU.LA (de Leeuw) opkomt, gaat GU.LA (de Waterman) onder. Aan de hemel staan de Waterman en de Leeuw tegenover elkaar. Van augustus tot januari bevint de Waterman zich aan de avondhemel. In februari, maart en april staan zijn sterren te dicht bij de zon om waargenomen te kunnen worden. In die maanden domineert de Leeuw de avondhemel. Zijn gestalte is met een oogopslag te herkennen, de Leeuw imponeert.

Voor de Egyptenaren was de Waterman de God van de Nijl. De Witte en de Blauwe Nijl stroomden uit zijn beide kruiken. De Grieken zagen hem als de man die de zondvloed had overleefd en het nieuwe mensengeslacht had gesticht. Een ander mythologisch verhaal vertelde dat hij de knapste jonge man was, Ganymedes.
 

Er zijn uit de Oudheid alleen maar afbeeldingen van de sterrenbeelden zonder sterren. De oudste Romeinse hemelglobe, de Franesische Atlas, heeft grote invloed gehad op de wijze waarop later de sterrenbeelden zijn getekend. Op deze hemelglobe zie je de rug van de Waterman, die rechtop staat en in zijn rechterhand een kruik heeft. Rechts van hem bevinden zich de Vissen, links van hem is de Steenbok. Je moet dus als het ware in het midden van de globe staan om 'een goed beeld' van de hemel te krijgen.

Toen in de Renaissance vele nieuwe hemelkaarten werden getekend, ontstonden er velerlei varianten: een snel lopende of knielende jonge man, van achteren of van voren getekend, de kruik in zijn rechter of linker hand, zijn gewaad of een voorwerp in zijn andere hand. Van geen enkel ander sterrenbeeld zijn de afbeeldingen zo verschillend als van de Waterman.

Voor dit beeld, dat door Michael von Borstel nieuw is getekend, zijn we teruggegaan naar de Babylonische bron: de mens die de aarde begiet, die de omgeving doet opleven.

 

© Liesbeth Bisterbosch - Stichting Een Klaar Zicht - AntroVista